Ο Βασίλης Βασιλακάκης συζητά με τη Δ. Κοντελετζίδου

Οι ρόλοι αντιστρέφονται. Οι καλλιτέχνες συζητούν με την δρ. Δωροθέα Κοντελετζίδου περί τέχνης και άλλων δαιμονίων…

 

                                  

                                              

Βασίλης Βασιλακάκης: Πως είναι δυνατόν ο Malévitch μ’ ένα μικρό τριγωνικό σχήμα, αφαιρώντας την αφήγηση, την υλικότητα, να εμπεριέχει μέσα στο ελάχιστο όλη την πνευματικότητα της ιστορίας του πολιτισμού της Ρωσίας;

Δωροθέα Κοντελετζίδου: Εάν το ζωγραφικό (pictural) είναι για τον Malévitch ο προνομιακός χώρος για την αποκάλυψη του σουπρεματισμού, ο σουπρεματισμός, αυτός καθ’ εαυτός, δεν περιορίζεται σ’ αυτό που παραδοσιακά αποκαλούμε καλές τέχνες αλλά εξαπλώνεται σε όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες γιατί επιθυμεί μια ολοκληρωτική αλλαγή (πολιτική, οικονομική, πολιτιστική, θρησκευτική). Ουσιαστικά αυτό που άλλαξε είναι η θέση του ανθρώπου σε σχέση με την οικουμενικότητα. Ο σουπρεματισμός δεν είναι ανθρωπισμός, δεν είναι η νίκη του οικουμενικού ανθρώπου  αλλά η νίκη του ‘απελευθερωμένου τίποτα’.

    «Η κουλτούρα, παραδείγματος χάρη, θεωρείται από τον Malévitch ως κάτι το συμβατικό γι αυτό και ανέφερε ότι «η κουλτούρα είναι όπως ένας εργάτης που επιχειρεί να φτιάξει ένα κλειδί για μια κλειδαριά που δε γνωρίζει» συμπληρώνοντας ότι οι κουλτούρες θα πεθάνουν η μία μετά την άλλη κατά τη διάρκεια της εκπλήρωσης του οικουμενικού διαισθητικού στόχου τους. Ο άνθρωπος, γενικά, αλλά και ο καλλιτέχνης ειδικά είναι αυτοί που μεταλλάσουν τις ενέργειες που διαπερνούν τον κόσμο. Είναι ο ίδιος, ο κόσμος, συμπληρώνει. Δεν είναι διερμηνέας αλλά αυτός που προφητεύει -με την ετυμολογική έννοια της λέξης- έχοντας καταβροχθίσει όλη τη Σοφία του κόσμου, ο άνθρωπος οφείλει να αποδώσει στα έργα του, έχοντας εξορύξει κάθε δύναμη που υπάρχει σ’ αυτόν, τη δημιουργία του και να την μετατρέψει σε νέα μοντέλα. Μ’ αυτόν τον τρόπο αναπτύσσεται ο σπόρος του μη πεπερασμένου, αποκτώντας νέα σχήματα υπό την προϋπόθεση ότι διεισδύει στη νέα συνείδηση που αναπαριστά ο σύγχρονος χρόνος.

Ο καλλιτέχνης είναι ο σπόρος της ομορφιάς και είναι το πινέλο του κόσμου. Αποκαλύπτει την ομορφιά, διαμέσου του στόματός του και του πινέλου του, η φύση ομιλεί για την ομορφιά της. Ο καλλιτέχνης είναι το φως αυτής της νέας προοπτικής που οφείλει να κατασκευάσει ένα νέο κόσμο.. Κατασκευάζεται μέσα από τον πόνο διότι το παραστατικό, το αναπαριστώμενο αντικείμενο, αντιστέκεται και εκεί που υπάρχει αντίσταση, υπάρχει πόλεμος. Οι πόλεμοι και οι επαναστάσεις είναι  μοιραία φαινόμενα της αγοράς του κόσμου προς την απελευθέρωση του παραστατικού βάρους που ενδυναμώνεται από τον ανθρωπομορφισμό της ανθρωπότητας και την ανάγκη του για άνεση. Η διαίσθηση θα καταστρέψει, με επαναστατικό τρόπο,  το κέλυφος των εθνικοτήτων, τις πατρίδες και θα σκίσει κάθε πιστοποιητικό γέννησης διότι η οικονομική ενέργεια του κόσμου το χρειάζεται αυτό αλλά και η λογική, βλέποντας ότι αυτή είναι μοιραία, διαλέγει δρόμους ήσυχους απ’ όπου και προκύπτει η μάχη ενεργειακών δυνάμεων της λογικής και της διαίσθησης, ο πόλεμος παράγεται στον ίδιο τον εγκέφαλό μας σαν μια πραγματική πράξη».

Υπ’ αυτήν την έννοια ο Malévitch δημιουργεί μια αναλογία μεταξύ της οικονομικής πολιτικής επανάστασης και της επανάστασης του ζωγραφικού που έχει επίσης την οικονομία του. Το εγχείρημα παραμένει το ίδιο: να ανοιχθούν τα δεδομένα δύο τριγώνων στην αυθεντικότητα, στην «αιώνια ανάπαυση του κόσμου». Μπορούμε να διαιρέσουμε τον κόσμο σε οργανικό και μη οργανικό, εάν δεν είναι δυνατόν να απομονώσουμε αλλά ούτε και να προσθέσουμε οτιδήποτε, εάν δεν είναι δυνατόν να ανασύρουμε μια απομονωμένη μονάδα από την αιώνια δόνηση;

Ο Βασίλης Βασιλακάκης είναι ζωγράφος

Η Δωροθέα Κοντελετζίδου είναι ιστορικός/θεωρητικός της τέχνης

ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΣΥΖΗΤΟΥΝ/ Ο Χρήστος Βενέτης συζητά με τη Δ. Κοντελετζίδου

Οι ρόλοι αντιστρέφονται, οι άνθρωποι της τέχνης συζητούν με τη δρ. Δωροθέα Κοντελετζίδου και άλλων δαιμονίων…

Χρήστος Βενέτης: «Η τέχνη δεν είναι ούτε για τους λίγους ούτε για τους πολλούς είναι πάντα για τον καθένα χωριστά» Σαίξπηρ.

Δωροθέα Κοντελετζίδου: Η συμπύκνωση της φράσης που μεταφράστηκε από τον Γ. Χειμωνά προέρχεται από τη μορφολογική παρατήρηση του Σαίξπηρ με αφορμή την θεατρική παράσταση ‘Άμλετ’ και συγκεκριμένα είχε πει: «το έργο, θυμάμαι, δεν άρεσε στο πλήθος όμως, όπως το κατάλαβα εγώ κι άλλοι, που οι γνώμες τους σ’ αυτά τα πράγματα είναι ανώτερες απ’ τη δικιά μου, ήταν εξαίρετο έργο, με σκηνική οικονομία και σύνθεση απλή όσο και μαστορική. Θυμάμαι κάποιος εκεί είπε πως δεν είχαν σάλτσες οι στίχοι του για να κάμουν το υλικό νόστιμο, ούτε η φράση του υλικά τέτοια, που να κατακριθεί ο συγγραφέας για φτιασίδωμα αλλά, είπε, πως ήταν έργο αγνό, γερό μαζί και χαριτωμένο και με πολύ περισσότερη φυσική παρά τεχνητή ομορφιά».

Ξέρεις υπό μία έννοια θίγεται και η διαφορετικότητα του καθενός μας και ο σεβασμός σ’ αυτή, ακόμα και το ‘δεν μ’ αρέσει’, όταν αιτιολογείται, είναι μια θέση για την τέχνη που έχει ως προέλευση τη πολιτιστική μονάδα από την οποία προέρχεται.

Χρ. Β.: Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν αφιερώσει στον 13^ο Θεό, τον άγνωστο Θεό. Κατά τη συνάντησή σου μ’ ένα εικαστικό έργο ή κατά την επιμέλεια μιας έκθεσης υπάρχει χώρος για το ‘άσκεπτο’ (ή το μη αναπαραστάσιμο);

Δ. Κ. Το στερητικό α μπροστά από τη λέξη Θεός δηλώνει την ύπαρξη του έγραφε ο Ντεριντά οπότε πως μπορούμε να απορρίψουμε αυτό που υπάρχει; Υπ’ αυτήν την έννοια πάντα υπάρχει ‘η σκέψη’ που κωδικοποιείται από τη γλώσσα.

Χρ. Β.: Η απάντηση της εικαστικής κοινότητας στην ‘κρίση’ όσο ελλειπτική, πλάγια, ή υπαινικτική κι’ αν είναι, μοιάζει να ‘ξύνει’ τις ήδη ανοικτές πληγές. Μια τέχνη διαχρονική μήπως θα υπερέβαινε την κοινοτοπία υποδηλώνοντας ότι υπάρχουν αρχετυπικά τραύματα; Ο Κονδύλης έγραφε, το ύστατο ερώτημα έχει ήδη τεθεί στην αρχαία Ελλάδα και είναι μεταφυσική ή μηδενισμός

Δ. Κ. Η εικαστική κοινότητα αποτελεί τμήμα ενός συνόλου αυτό θα πρέπει να εξετασθεί ώστε μέσα από το μερικό να κατανοηθεί το ολικό. Η μεταφυσική του 17ου και του 18^ου αιώνα λειτούργησε ανασταλτικά ως προς την εξέλιξη και την πρόοδο, η τέχνη δεν αναζητά τη μοναδική αλήθεια.

Το πρόβλημα για μένα τίθεται σε σχέση με την ικανότητα να αντιληφθούμε, να αναλύσουμε το μερικό ώστε να εξελιχθούμε προς το ολικό, η ανάγκη δηλαδή μιας νέας ανάγνωσης του κόσμου στον οποίο ζούμε ώστε ‘οι πληγές’ να αποκτήσουν νέο σχήμα, μέσα από την ιστορικότητα,  χωρίς απαραίτητα να απαλειφθούν αλλά και χωρίς να ‘στρέφουμε και την πλάτη στον κοινωνικό και ιστορικό άνθρωπο’ και κατ’ επέκταση στο ‘πνεύμα’ της εποχής. Μια ‘διαχρονική’ τέχνη είναι μια επιλογή η οποία δεν απαλείφει ουσιαστικά τίποτα απλά επαναφέρει το περιεχόμενο ως ‘σχήμα’.

Χρ. Β.: Ο Χρήστος Ιωακειμίδης σε πρόσφατη συνέντευξή του τόνιζε ότι ‘έμαθε’ περισσότερα από τη συναναστροφή του με τους καλλιτέχνες παρά από τους καθηγητές του.

Δ. Κ. Κάποτε είχα πει σε μια συνέντευξη ότι δεν έχω μετανιώσει για την επαγγελματική μου επιλογή –παρά τις όποιες δυσκολίες- γιατί η επαφή με τους καλλιτέχνες είναι μια αστείρευτη πηγή γνώσης και επικοινωνίας. Ο κάθε καλλιτέχνης ‘κουβαλάει’ το δικό του υπόβαθρο σκέψης και τρόπο ζωής -σημαντικό και αυτός για εμένα. Αυτό είναι πνευματική πρόκληση η οποία πολλές φορές μου έχει υπογραμμίσει και τη δικιά μου ανεπάρκεια ή επάρκεια (;). Είστε ο καθένας από εσάς ένα είδος ‘κινητού’ βιβλίου, σ’ αυτό πιστεύω ότι αναφέρεται ο Χρ. Ιωακειμίδης. Οπότε φαντάσου πόσο εμπλουτιζόμαστε απ’ αυτήν την ‘κινητή’ βιβλιοθήκη!

Χρ. Β. Στις εκθέσεις που έχεις επιμεληθεί λαμβάνεις υπόψη τα βιογραφικά σου στοιχεία;

Δ. Κ. Όχι, ποτέ! Μόνο μια φορά τα συμπεριέλαβα στην έκδοση μιας μονογραφίας και μάλιστα επειδή δεν είχα αναφέρει κάποια εισαγωγικά σημειώματα που είχα γράψει δέχθηκα σφοδρότατη επίθεση…Ίσως θα έπρεπε, ώστε να ορίζω και εγώ το πολιτιστικό μου υπόβαθρο!

Ο Χρήστος Βενέτης είναι καλλιτέχνης

Η Δωροθέα Κοντελετζίδου είναι ιστορικός/θεωρητικός της τέχνης