Δημήτρης Τσουμπλέκας: Διάβασα, τις προάλλες, ένα άρθρο του καθηγητή Πανεπιστημίου κ. Θεόδωρου Λιανού που υποστήριζε την ανάγκη επαναφοράς της θανατικής καταδίκης, κάτι με το οποίο “πολλοί Έλληνες θα νιώσουν ανακούφιση και ίσως ευχαρίστηση”. H αλήθεια της τελευταίας φράσης ήταν το περιστασιακό κερασάκι σε ένα κολάζ τυχαίων εικόνων: εμφυλιοπολεμική νοσταλγία, δολοφονίες στους δρόμους, σταυροκοπήματα, καλάσνικοφ, δίκαια αιτήματα, ανοριακές συμπεριφορές, λιντσαρίσματα, ναζί. Απέναντι στο μείγμα ακραίας βίας και αυξανόμενης συντηρικοποίησης της ελληνικής κοινωνίας, πιστεύεις πως η τέχνη έχει καμιά τύχη; Τώρα; Εδώ; Η δυσθυμία μας -παραφράζοντας τον Αξελό- θα γίνει αγωνία, που να αποβλέπει στο οικουμενικό;
Δωροθέα Κοντελετζίδου: Ανακούφιση και ίσως ευχαρίστηση; Δε θα επιθυμούσα να ερμηνεύσω ή να επαναφέρω, επικοινωνιακά ούτε έστω λεκτικά, παρόμοιες δηλώσεις οι οποίες ‘χρωματίζουν’ νοσηρά συναισθήματα. Είναι βέβαιο, και εν γνώσει των πολιτικών κομμάτων μάλιστα, ότι μέσα από μια επικίνδυνη ρητορική πολιτική οδηγούμαστε σ’ ένα διχασμό, οι μεν και οι δε, ‘οι πατριώτες και οι προδότες’, ο οποίος έχει στόχο την πόλωση, την παγίδευσή μας με τους μεν ή τους δε. Το κοινωνικό κλίμα αποσταθεροποίησης που έχει δημιουργηθεί αντανακλά όσο ποτέ άλλοτε τα σαθρά θεμέλια του κοινωνικού κράτους αλλά και το ανύπαρκτο δίχτυ κοινωνικής προστασίας έτσι ώστε να οδηγούμαστε προς μια ‘κανιβαλική’ κοινωνία. Η υπερίσχυση του ‘δυνατού’, ο ατομικός ωφελιμισμός ενδυναμώνεται παρά τις διαφημιστικές ‘τυμπανοκρουσίες’ περί αλληλεγγύης, οι οποίες, ίσως για μερικούς να λειτουργούν και ως συλλογική υπενθύμιση του αυτονόητου.
Όχι, δεν πιστεύω ότι η τέχνη μπορεί να επιφέρει την όποια συνειδητοποίηση των κινδύνων που διατρέχουμε γιατί παραμένει να απευθύνεται σε εμάς… να αυτοκαταναλώνεται από εμάς… Πιστεύω ότι είμαστε μια ιδιαίτερα ‘ανώριμη’ κοινωνία η οποία δεν έχει αναπτύξει παρά μηχανισμούς συντήρησης και άμυνας εις βάρος του ‘κοινού αγαθού’, εις βάρος του πολιτισμού. Το εδώ και το τώρα του Baudelaire αφορά στις δυτικές κοινωνίες οι οποίες λειτουργούν με βάση το προσωπικό αλλά και το δημόσιο, ακόμα και οι διαδηλώσεις τους σηματοδοτούνται από τη συλλογική συνοχή και όχι απαραίτητα τη συνδικαλιστική. Είναι ενδιαφέρον να δούμε τη σχέση μας με το δημόσιο και αυτόματα θα δούμε και την τέχνη…
«Ο δυτικός άνθρωπος μπόρεσε να αναπτύξει μιαν αποτελεσματική σχέση μεταξύ εσωτερικότητας και εξωτερίκευσης: ο Φάουστ είναι μόνος μέσα στο εργαστήριό του και κάνει τα πιο μυστικά όνειρα. Αλλά μπορεί να ριχτεί στην κατάκτηση του κόσμου. Αντιθέτως, οι Νεοέλληνες δεν κατάφεραν να εναρμονίσουν τη σχέση μεταξύ του προσωπικού και του δημοσίου, ο θρίαμβος του προσωπικού και του δια-προσωπικού τους εμποδίζει να εντάξουν τη δραστηριότητά τους σ’ ένα υπερ-προσωπικό πλαίσιο. Η δυσθυμία δεν γίνεται απαραιτήτως αγωνία, αγωνία που να αποβλέπει στο οικουμενικό και να τείνει σε επικοινωνία με την υπέρβαση. Οι Νεοέλληνες χάνονται πολύ συχνά στους δαιδάλους του ψυχικού και του δια-ανθρώπινου, το ψυχολογικό τούς απορροφά πάρα πολύ, κι όταν ακόμη ζουν μες στο κοινωνικό, το ζουν με τρόπο συλλογικά ψυχολογικό. Το κράτος ουδέποτε έγινε μορφή με περιεχόμενο, η οποία να διαμορφώνει τα άτομα τα οποία περιέχει. Μήπως το νόημα της μεγάλης τραγωδίας έχει χαθεί; Μήπως το κατεξοχήν νεοελληνικό θέαμα συγγενεύει με το μελόδραμα και το ιλαρόδραμα; Μήπως οι μεγάλες χειρονομίες δεν θα οδηγούσαν ούτε καν στο μηδέν;» (Κώστας Αξελός, Η μοίρα της σύγχρονης Ελλάδας, περιοδικό Esprit, 1954, εκδ. Νεφέλη).
Το ερώτημα παραμένει ανοικτό…
Ο Δημήτρης Τσουμπλέκας είναι φωτογράφος
Η Δωροθέα Κοντελετζίδου είναι ιστορικός και διδάκτωρ της θεωρίας της τέχνης
Αναρτήσεις
