the contemporary artistic scene in Greece since 1980

Το προφίλ της σύγχρονης καλλιτεχνικής σκηνής στη Ελλάδα αναπτύσσεται, κυρίως μετά το 1980, περίοδος όπου ένας μεγάλος αριθμός καλλιτεχνών, επέστρεψε από το εξωτερικό, όπου και είχε καταφύγει για πολιτικούς, οικονομικούς και πολιτιστικούς λόγους.
Για να κατανοηθεί καλύτερα η Σύγχρονη Τέχνη στην Ελλάδα και η εξέλιξη της, θεωρούμε απαραίτητο να αναφερθούμε στους λόγους για τους οποίους ένας σημαντικός αριθμός καλλιτεχνών, ήδη από το 1945, που ήταν το πρώτο κύμα μετανάστευσης προς την Δύση, ανέτρεξε σ΄ ένα είδος ιδεολογίας και θεωρίας που ήταν κυρίαρχη αυτή τη περίοδο τόσο στην Γαλλία, όσο και στην Αμερική.

Σ΄ αυτό συνετέλεσε η απουσία θεσμών από την Ελλάδα και η απομόνωση από τα μεγάλα πολιτιστικά δρώμενα της Σύγχρονης τέχνης, καθώς επίσης και η ακαδημαϊκή καλλιτεχνική σκηνή στην Ελλάδα, η οποία είχε καθορισθεί, από τον Ανδρέα Γεωργιάδη στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας και από τον Ελληνοκεντρισμό του Μόραλη και του Τσαρούχη, ώστε να ωθήσει, πολλούς νέους καλλιτέχνες στις αρχές του 1960, των οποίων οι αισθητικές αναζητήσεις είχαν “μολυνθεί" από την αφαίρεση της Δύσης, την Nouvelles Figuration, τον Νέο -Ρεαλισμό και τον αναβρασμό τάσεων και θεωριών, να αναζητήσουν, πέρα από τα ελληνικά σύνορα, μια άλλη καλλιτεχνική συμπεριφορά.

Στην δεκαετία αυτή η Ιταλία, η Γαλλία, και η Αμερική, είναι οι κατ’ εξοχήν χώρες, που αποτέλεσαν πόλο έλξης για τους Έλληνες καλλιτέχνες. Η αντιπαράθεση ανάμεσα στις «διεθνείς παραδόσεις της τέχνης» και τις παραδοσιακές πλέον αναζητήσεις της μοντέρνας τέχνης, οδηγεί καλλιτέχνες όπως τους Ακριθάκη, Δανιήλ, Βλάση Κανιάρη, Νίκο Κεσσανλή, Δημήτρη Κοντό, Ιάσονα Μολφέση, Παύλο, Τάκι, Κώστα Τσόκλη, Ξενάκη, Γιώργο Τούγια κ.ά., να αναζητήσουν νέα μέσα έκφρασης, να πειραματισθούν και μερικοί απ΄ αυτούς να ενταχθούν στα διεθνή κινήματα.

Η επιστροφή των Ελλήνων του εξωτερικού από την Ευρώπη, αποτέλεσε σταθμό αλλαγής της ακαδημαϊκής αντίληψης του εικαστικού αντικειμένου, κατά δεκαετία του 80’.
Η αποδοχή αυτών των καλλιτεχνών στον Ελληνικό χώρο έγινε στην συνέχεια, αφενός μέσα από εκθέσεις που οργανώθηκαν από κριτικούς και ιστορικούς τέχνης, όπως η Μαρία Κοτζαμάνη και ο Εμμανουήλ Μαυρομμάτης και αφετέρου με την μερική υποστήριξή τους από το Ελληνικό κράτος.

Στη συνέχεια, η ενεργός συμμετοχή αυτών των καλλιτεχνών στα καλλιτεχνικά δρώμενα, καθώς επίσης και στην διδασκαλία, αποτελεί ένα σημαντικό σημείο της στροφής προς την Σύγχρονη τέχνη και τη χρήση μέσων έκφρασης από μη -συμβατικά υλικά.
Τα εργαστήρια του Νίκου Κεσσανλή, του Γιώργου Λάππα, της Ρένας Παπασπύρου στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας και αυτά της Τέτα Μακρή, και του Γιάννη Φωκά στην Σχολή Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών της Θεσσαλονίκης, που ιδρύθηκε το 1985, συμβάλλουν δυναμικά στην αναγκαιότητα της εξέλιξης της σύγχρονης τέχνης στην Ελλάδα.
Χαρακτηριστική είναι η δράση του εκθεσιακού χώρου της Α.Σ.Κ.Τ., Εργοστάσιο, κατά την δεκαετία του 90’, όπου επί πρυτανείας του Νίκου Κεσσανλή, φιλοξένησε πρωτοποριακές εκθέσεις, αναδρομικές σημαντικών καλλιτεχνών καθώς επίσης και την Μπιενάλε Νέων Καλλιτεχνών της Μεσογείου.

Στην διαμόρφωση επίσης και προώθηση μιας τέχνης που περικλείει τα χαρακτηριστικά του μετά-μοντερνισμού, σημαντικά συνέβαλλε ο ιδιωτικός τομέας, όπου αρχικά σε συνεργασία με ιστορικούς και κριτικούς τέχνης, και στη συνέχεια αυτόνομα, προσέγγισε θεωρήματα και προβληματισμούς, ανέλαβε, δηλαδή ουσιαστικά, να συμπληρώσει την απουσία των Κέντρων Σύγχρονης Τέχνης, καθώς και του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης, τα οποία μέχρι το 1997 ήταν και θεσμικά απόντα από τον Ελληνικό χώρο.

Το αποτέλεσμα ήταν, όπως είναι φυσικό, η χειραγώγηση και προώθηση μιας σύγχρονης τέχνης που αναπτύσσεται μακριά από τα κέντρα αποφάσεων και η οποία αναζητώντας την ταυτότητα της διένυσε μια περίοδο προβληματισμών και αφομοίωσης, μοντέλων της Δύσης, τα οποία έδωσαν, στη συνέχεια, τα πρώτα δείγματα μιας Σύγχρονης Τέχνης, όπου η έρευνα και η διαδικασία εξέλιξης της εικαστικής γλώσσας και της τεχνικής αναζήτησης, ήταν πλέον από τα κύρια μελήματα του καλλιτέχνη.

Τα δείγματα αυτών των αναζητήσεων τα διαπιστώσαμε σε καλλιτέχνες της γενιάς του ‘80, όπως είναι οι Δημήτρης Κόζαρης, Γιώργος Τσακίρης, Γιώργος Χαρβαλιάς, Πάνος Χαραλάμπους, Παντελής Χανδρής και κυρίως στην νεώτερη γενιά όπως είναι οι,
Δήμητρα Βάμιαλη, Χρήστος Βενέτης, Σοφία Κοσμάογλου, Ρίτα Κριθαρά, Αλίκη Παλάσκα, Ηλίας Παπαηλιάκης, Ανδρέας Σάββας, Χρήστος Χαρίσης. Οι οποίοι, αποδεσμευμένοι από την γενιά του ’60, και τα μορφοπλαστικά προβλήματα, ενδιαφέρονται για μια αυτούσια παράσταση του κοινωνικού περιβάλλοντος.
Το έργο τους διατυπώνεται ως μια δόμηση στοιχείων, τα οποία συνίστανται μέσα από την θεματική, τις ύλες και την σχέση με το περιβάλλον.
Η διάχυση βέβαια του έργου τους παραμένει να αντιμετωπίζει προβλήματα αφού τόσο οι δημόσιοι φορείς, όσο και οι ιδιωτικοί στέκουν, κατά το πλείστον, αμήχανα απέναντι στην διαμόρφωση μιας σύγχρονης τέχνης, όπου μακριά από κάθε εμπορικότητα, χαράζει μια διακίνηση ιδεών.
Η νέα λοιπόν αυτή γενιά των καλλιτεχνών που αναπτύσσεται γύρω από το 1990, μπορούμε να πούμε ότι είναι αυτή που διαμορφώνει το εικαστικό προφίλ της σύγχρονης τέχνης στην Ελλάδα και η οποία καλείται να υπερβεί τα σύνορα μιας εγκλωβισμένης πολιτιστικής πολιτικής.



One of the main features of the contemporary artistic scene in Greece since 1980 has been the return of a large number of artists from abroad, where they had sought refuge for economic, political and cultural reasons.
To understand contemporary art in Greece and its evolution, we believe it is necessary to refer to the reasons why a significant number of artists, from as early as 1945, when the first wave of emigration to the West began, turned to a form of ideology and theory prevalent at that period in both France and America.
One of the key factors was the absence of contemporary artistic institutions in Greece and her isolation from the great cultural developments in contemporary art. There was also the dominant position enjoyed by the academic school here, established by Andreas Georgiades at the Athens School of Fine Art, and the introspective concern with purely Greek themes of Moralis and Tsarouhis, which impelled many young artists who had been ‘contaminated’ by the abstraction of the West, the Nouvelles Figurations, neo-realism and the whole exciting ferment of tendencies and theories, to seek in the early 1960’s a different approach to the arts, one they felt they could only find outside the borders of Greece.
During the 1960’s Italy, France and America were the three countries which exercised the most powerful attraction for Greek artists. The opposition between the ‘international traditions of art’ and what had by now become the traditional objects of exploration of modern art, led artists such as Akrithakis, Daniel, Vlasis Kaniaris, Nikos Kessanlis, Dimitris Kontos, Jason Molfesis, Paulos, Takis, Kostas Tsoklis and Xenakis to seek new means of expression, new forms of experimentation, many of them eventually enlisting in the various international movements.
The return of the expatriate Greek artists in the 1980’s proved to be a turning point in the academic perception of the object of the visual arts.
The reintegration of the returning artists was assisted on the one hand by means of exhibitions organized by critics and art historians, such as Maria Kotzamani and Emmanuel Mavrommatis, and on the other by a degree of support from the Greek state.
Subsequently the active participation of these artists in the artistic life of the country and in the teaching of art was to mark a significant turn towards contemporary art and the use of non-conventional means of expression.
The workshops of Nikos Kessanlis, Giorgos Lappas and Rena Papaspyrou at the Athens School of Fine Arts, and of Teta Makri and Yiannis Fokas at the School of Applied Arts in Thessaloniki, founded in 1985, were to make a dynamic contribution to forcing the development of contemporary art here in Greece.
Characteristic of the kind of influence being exerted at this period were the activities during the 1990’s of the Athens School of Fine Arts exhibition facility Ergostasio. Under the auspices of the Rector, Nikos Kessanlis, Ergostasio staged pioneering exhibitions and retrospectives of important artists, as well as the Mediterranean Young Artists Biennial.
An important part in shaping and promoting an art which contained the characteristics of post-modernism was played by the private sector. Initially in association with art critics and historians, later independently, it provided an approach to the new theories and debates, performing the role left open in the absence of the Contemporary Arts Centers and Museum of Modern Art, which had not yet been established, until 1997, in Greece.
The result, naturally enough, was that contemporary art in Greece was managed and promoted by agencies and individuals outside the official establishment. As contemporary art in Greece struggled to find its identity, it passed through a period of exploration and debate, of assimilation of western models which were to offer the first examples of a kind of art in which the process of evolution of the visual language and technical experimentation were now among the artist’s principal concerns.
We can see examples of this kind of quest for new expression in artists of the 80’s generation, such as Dimitris Kozaris, Giorgos Tsakiris, Giorgos Harvalias, Panos Haralambous, Pantelis Handris, but even more so in the artists of the younger generation, Dimitra Vamiali, Christos Venetis, Sofia Kosmaoglou, Rita Krithara, Aliki Palaska, Ilias Papailiakis,Alexandros Psychoulis, Andreas Savvas and Christos Harisis. These younger artists, having distanced themselves from the generation of the 60’s and their problems of form, are interested more in an authentic representation of the social environment. Their work is structured through the bringing together of elements of theme, material and environmental relations.
Their work does, of course, encounter problems in reaching a wider public, since both public agencies and private individuals are for the most part bewildered and confused by an art so aloof from commercial considerations, an art interested in the distribution of ideas rather than products.
It is thus the younger generation of artists which began to take shape around the year 1990 who are forming the image of contemporary art in Greece. And it is this generation which is called on to transcend the boundaries of a cultural policy imprisoned in the ideas and prejudices of the past.

Thessaloniki 8 August 2000