Οι άνθρωποι της τέχνης συζητούν: Η Χρυσή Τσιώτα συζητά με τη Δ. Κοντελετζίδου

Οι ρόλοι αντιστρέφονται. Οι καλλιτέχνες συζητούν με την δρ. Δωροθέα Κοντελετζίδου περί τέχνης και άλλων δαιμονίων…

 

 

Χρυσή Τσιώτα: Πιστεύεις πως οι απαντήσεις “ζουν” σ’ αυτήν την συγκεκριμένη χρονική στιγμή; Έχουν αυτή τη σιγουριά που απαιτείται ώστε να γεννηθεί το θάρρος να τεθούν οι ερωτήσεις; Γιατί υπάρχει μια θεωρεία που υποστηρίζει πως οι απαντήσεις προηγούνται των ερωτήσεων.
Δωροθέα Κοντελετζίδου: Είμαι οπαδός στο ότι η ερώτηση προκαλεί μια άλλη επερώτηση-διερώτηση (Κ. Αξελός), με αποτέλεσμα η σκέψη, η εμπειρία, να είναι χωρίς στεγανά, να παραμένει πάντα ‘ανοικτή’. Το αίνιγμα της απάντησης, όπως αναφέρει και ο φιλόσοφος είναι αποσπασματικό. Το γιατί και το επειδή (αίτιο-αποτέλεσμα) καθιστά δύσκολη την απελευθέρωση. Ακριβώς τώρα, αυτή τη χρονική στιγμή, οφείλουμε, νομίζω να αναστοχασθούμε, αποφεύγοντας το δίπολο ερώτηση-απάντηση. Αυτό είναι που μας παγιδεύει…
Χρ. Τσ. Η τέχνη περιβάλλεται από τη ζωή στο μέτρο του δυνατού. Η πολλαπλότητα των μορφών της ζωής την προσαρμόζει συνολικά στους διαθέσιμους πόρους, έτσι ώστε ο χώρος είναι το ουσιαστικό όριο της. Η ζωή καταλαμβάνει όλο το διαθέσιμο χώρο. Η ένταση της πίεσης που εξασκείται από τη ζωή προς όλες τις κατευθύνσεις και ειδικά στην τέχνη αυτήν την στιγμή, όπως επίσης και αυτός ο τεράστιος μηχανισμός που έχει στηθεί, έτσι ώστε η ατομική θέληση να υποβιβάζεται με σκοπό την όλο και μεγαλύτερη απόδοση, ποιά θέση αφήνει για τη δημιουργική διαδικασία;
Δ. Κ. Προσωπικά, προσπαθώ να μη παγιδευτώ στην καθημερινότητα που απομυζά όλη τη δημιουργική διαδικασία γιατί τότε δε θα μπορώ να σκέφτομαι, ξέρω ότι αυτό είναι πολλές φορές ‘πολυτέλεια’, αλλά είναι μια απαραίτητη ‘πολυτέλεια’ όσο και το οξυγόνο, ακόμα και όταν αυτό είναι ‘μολυσμένο’! Είναι όμως κάτι που ίσχυε όλες τις εποχές απλώς όταν είμαστε εφησυχασμένοι διολισθαίνουμε εύκολα στη μη παραγωγικότητα. Δεν νομίζω ότι η τέχνη πιέζεται περισσότερο από προηγούμενες εποχές, αλλά ακόμα και αυτή η πίεση μπορεί να μετουσιωθεί σε δημιουργική ενέργεια. Εάν ανατρέξουμε στην Ιστορία της Τέχνης -από την Αναγέννηση μέχρι και τη δεκαετία του 1960- θα παρατηρήσουμε ότι τα καλύτερα έργα, οι ερωτήσεις και οι επερωτήσεις που προκάλεσαν τις ρήξεις, τις πρωτοπορίες, παράχθηκαν σε περιόδους κοινωνικών αναταραχών και ανακατατάξεων.
Χρ. Τσ. Στον πραγματικά πραγματικό κόσμο που ζούμε, τα όρια ορίζουν; Λαμβάνοντας υπόψη πως η τέχνη οφείλει σε μεγάλο βαθμό τη δύναμη και την εμμονή της παρουσίας της ακριβώς στο ότι δεν μπορεί να ορισθεί.
Δ. Κ. Τα όρια οφείλουν να ορίζουν γι’ αυτό και είναι όρια. Η τέχνη ‘υπερβαίνει’ τα όρια μιας και προέρχεται και από το φαντασιακό. Πάντα έλεγα ότι η τέχνη είναι μια γλώσσα που δεν έχει ως μοναδικό στόχο την επικοινωνία αλλά παράγει και διακινεί ιδέες.
Χρ. Τσ. Η φωτογραφία είναι ένα μέσο που παίζει με την έννοια της μαγείας. Κρύβει μέσα της μια αμφισημία. Παίζει με τη νοθεία και τη γοητεία, την απάτη και τη ψευδαίσθηση. Λένε πως η μαγεία δεν είναι η γνώση των ονομάτων (το μυστικό όνομα του Θεού) αλλά νεύμα, πράξη, απομάγευση και απελευθέρωμα από το όνομα. Δεδομένου ότι η καθημερινότητά μας πλημμυρίζει από φωτογραφίες, συμφωνείς με τον Αγκάμπεν που ισχυρίζεται πως “ο άγγελος της φωτογραφίας, ο νέος άγγελος της αποκάλυψης, κρατά στα χέρια του το τέλος των ημερών, δηλαδή την κάθε μέρα”, ή όχι; Για να το πάω πιο πέρα και να παίξω λίγο, εκεί “ζει” η επανάσταση ή όχι;
Δ. Κ. Τις ιδιότητες αυτές δε θα τις περιόριζα ειδικά στη φωτογραφία αλλά δεδομένου ότι όντως έχει ‘πλημμυρίσει’ την καθημερινότητά μας, με στόχο και την ασυνείδητη χειραγώγηση μας, η θέση αυτή του Αγκάμπεν είναι συμπληρωματική με τη θέση του ότι η ζωή έχει γίνει το διακύβευμα της πολιτικής και κατ’ επέκταση της κυριαρχίας. Η φωτογραφία, εάν μιλάμε για την καθημερινή χρήση της είναι κυριαρχία, εξουσία. Εάν αναφερόμαστε στην εικαστική και υιοθετήσουμε ότι και η φωτογραφία είναι γλώσσα τότε απενεργοποιείται η επικοινωνιακή της χρήση με αποτέλεσμα να αναδεικνύει μια άλλη γλώσσα, μια άλλη χρήση. Εικάζω όμως ότι ο Αγκάμπεν αναφέρεται στον τρόπο χρήσης της φωτογραφίας και στο σύστημα παραγγελμάτων που διακινεί. Υπό αυτήν την έννοια η φωτογραφία, για μένα, δεν έχει κανένα απελευθερωτικό ή επαναστατικό περιεχόμενο αλλά περισσότερο διαστροφικό.

Η Χρυσή Τσιώτα είναι καλλιτέχνης
Η Δωροθέα Κοντελετζίδου είναι ιστορικός/θεωρητικός της τέχνης