Οι άνθρωποι της τέχνης. Η Ελευθερία Στόικου συζητά με την Δ. Κοντελετζίδου

Οι ρόλοι αντιστρέφονται. Οι καλλιτέχνες συζητούν με την δρ. Δωροθέα Κοντελετζίδου περί τέχνης και άλλων δαιμονίων…


Ελευθερία Στόϊκου: πότε και γιατί ασχολήθηκες με την κριτική της τέχνης;
Δωροθέα Κοντελετζίδου: Με την κριτική ασχολούμαι από το 1985 και ενώ είμαι ακόμα τριτοετής φοιτήτρια στο Ινστιτούτο Σύγχρονης Τέχνης του Στρασβούργου. Τότε δεν ήταν αμιγώς κριτική αλλά παρουσιάσεις στο περιοδικό Εικαστικά. Όταν επέστρεψα άρχισα να γράφω στο Σήμα, στο ARTI  και στην εφημερίδα Θεσσαλονίκη αλλά και πάλι –σκεπτόμενη εκ των υστέρων- έγραφα περισσότερο αναλύσεις παρά κριτική για το έργο των καλλιτεχνών. Δεν θεωρώ τον εαυτό μου κριτικό της τέχνης αν και έχω και αυτή τη ματιά! Μοιραία όμως περικλείεται και η κριτική σε ένα κείμενο από τη στιγμή που παραθέτεις μια ιστορική προσέγγιση. Γιατί; γιατί για μένα η λευκή σελίδα (του υπολογιστή πλέον) είναι μια πρόκληση ας πούμε κάτι όπως ο λευκός καμβάς για τον καλλιτέχνη!
Ε. Στ.: Πιστεύεις ότι ο ιστορικός παίζει ρόλο στην εδραίωση ονομάτων – καλλιτεχνών;
Δ. Κ. Ναι, αν και δε θα έπρεπε γιατί είναι άλλο έργο η καλλιτεχνική εργασία και άλλο η συγγραφή κειμένων από ιστορικούς της τέχνης. Έχουμε την τάση αυτά τα δύο να τα ταυτίζουμε και να ‘γνωρίζουμε’ το έργο του καλλιτέχνη μέσα από τα κείμενα. Οπότε όσο πιο ηχηρό είναι το όνομα του ιστορικού τόσο ‘αναβαθμίζεται’ και η καλλιτεχνική εργασία. Αυτό βέβαια προκαλεί ένα φαύλο κύκλο εις βάρος και των δύο αλλά περισσότερο εις βάρος της ουσίας. Ξέρετε πάντα έλεγα ότι δε μπορεί να συζητάμε ότι δεν εκτιμάμε τον τάδε καλλιτέχνη ή ιστορικό της τέχνης και λόγω ‘ανάγκης’ να συνεργαζόμαστε. Οφείλουμε να δεχόμαστε τον τρόπο με τον οποίο εργάζεται ο καθένας από τους δύο ώστε στη συνέχεια να προκύψει και μια γόνιμη συνεργασία.
Αλλά η ‘αγορά εργασίας’ έχει θέσει και στην τέχνη άλλους ‘κανόνες’!
Ε. Στ. Κατά πόσο βοηθά το μάρκετινγκ και οι δημόσιες σχέσεις για να γίνει το έργο ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟ;
Δ. Κ. Δυστυχώς, βοηθάει! Τώρα εάν είναι καλλιτεχνικό ή όχι είναι ένα άλλο θέμα προς συζήτηση. Πάντως έχουμε καταντήσει οι δημόσιες σχέσεις και η προώθηση του καλλιτεχνικού ‘προϊόντος’ να προηγούνται του αποτελέσματος…Για μένα, δε μπορεί ο καλλιτέχνης, δε γίνεται να προσπαθεί να βρίσκεται στην επικαιρότητα, με όποιον τρόπο, για να προωθήσει, με άμεσο ή έμμεσο, το έργο του. Πρώτον, σημαίνει ότι καιροσκοπεί, δεύτερον ότι δεν έχει τον απαραίτητο χρόνο για έρευνα, πειραματισμούς κ.τ.λ. Γι’ αυτό, κατά τη γνώμη μου, βλέπουμε επαναλήψεις, βλέπουμε καλλιτέχνες που έχουν αποκτήσει ένα είδος μανιέρας στην εργασία τους και από τι στιγμή που είναι εύπεπτη και ‘καταναλώσιμη’ συνεχίζουμε την παραγωγή…
Ε. Στ.: Υπάρχει πρωτοπορία σήμερα;
Δ.Κ. Ναι, πιστεύω ότι υπάρχει. Αν και μετά τη δεκαετία του 1980 η γνώμη μου είναι ότι δεν υπήρξε καμιά πρωτοπορία.
Στην Ελλάδα υπάρχουν κάποιοι καλλιτέχνες, ελάχιστοι, των οποίων το έργο θα μπορούσε να διαβαστεί ως πρωτοποριακό. Για να εκτιμηθεί όμως και να μελετηθεί χρειαζόμαστε τη χρονική απόσταση.
Ε. Στ.: Τι συμβαίνει στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή ως προς την παραγωγή έργων τέχνης και ποιο πιστεύεις ότι θα είναι το μέλλον της, η κρίση την έχει επηρεάσει αρνητικά ή θετικά;
Δ. Κ. Ιστορικά έχει αποδειχτεί ότι η οποιαδήποτε κρίση δημιουργεί, στους ανθρώπους τους πνεύματος, ένα είδος πνευματικής εσωστρέφειας η οποία οδηγεί σε περισυλλογή αλλά και ιδιαίτερη πνευματική ‘παραγωγή’. Ας ελπίσουμε ότι δε θα βρούμε τρόπο να καταναλωθούμε πάλι άσκοπα. Αν και παρατηρώ ένα άλλο είδος μόδας να ‘γεννιέται’ ως προς την παραγωγή έργων αλλά δε θέλω να βιαστώ να βγάλω κάποιο συμπέρασμα.
Ε. Στ.: Τι είναι εκείνο το οποίο σε συγκινεί ακόμη στην τέχνη;
Δ.Κ. Δε μπορώ να το ορίσω με σαφήνεια αλλά είναι μια εικόνα η οποία δεν είναι φλύαρη, κιτς, μπαρόκ. Ξέρετε είναι περίεργο αλλά μου συμβαίνει να βλέπω το έργο ενός καλλιτέχνη και χωρίς να διστάσω καθόλου να μονολογώ λέγοντας «ναι, αυτός είναι καλλιτέχνης». Αυτό βέβαια είναι και φυσικό όπως σε όλα δεν είναι όλοι οι γιατροί, οι δικηγόροι, οι ποιητές, οι ιστορικοί της τέχνης (!) επιστήμονες, με την αναγεννησιακή έννοια, άλλοι είναι απλώς επαγγελματίες και άλλοι είναι οραματιστές και επιστήμονες.
Ε. Στ.: Η μητρότητα άλλαξε την οπτική σου;
Δ. Κ. Την οπτική μου στην τέχνη; Όχι. Την οπτική μου στη ζωή; Ναι! Έγινα ακόμα πιο παρατηρητική αλλά και πιο απαιτητική!


Η Ελευθερία Στόικου είναι εικαστική καλλιτέχνης.
Η Δωροθέα Κοντελετζίδου είναι ιστορικός/θεωρητικός της τέχνης.